Hidrogeološke karakterstike termalnih karstnih vrela u lokalnosti Čedovo kod Sjenice

HIDROGEOLOŠKE KARAKTERSTIKE TERMALNIH KARSTNIH VRELA U LOKALNOSTI ČEDOVO KOD SJENICE

HYDROGEOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE THERMAL KARST SPRINGS IN THE AREA OF ČEDOVO NEAR SJENICA

Veselin Dragišić¹, Slavko Špadijer¹, Vladimir Živanović¹, Miroslav Krmpotić¹

¹ Rudarsko-geološki fakultet, Beograd

APSTRAKT: U radu su prikazani najbitniji rezultati detaljnih hidrogeoloških istraživanja na području Čedova kod Sjenice. U području sela Čedovo, nalaze se oko 20-ak izvora karstnih termalnih voda, koji ističu na levoj i desnoj oali reke Vape. Temperatura ovih voda se kreće u rasponu od 18,8-26,2 °C, a ukupna izdašnost se procenjuje na oko 22 l/s. Pomenute termalne vode su bile predmet hidrogeoloških istraživanja u više navrata, ali do današnjeg dana one nisu adekvatno iskorišćene, osim ako izuzme primitivno korišćenje za potrebe balneologije. Istraživanja su obuhvatila režimska osmatranja kapaciteta i temperature termalnih voda izvora Banjica i Aksov izvor, režimskih osmatranja parametara klime, hemijska, radiološka i mikrobiološka ispitivanja kvaliteta voda, geofizička ispitivanja kao i analizu režima i bilansa podzemnih termalnih voda. Na osnovu urađenog bilansa termalnih voda može se zaključiti samo oko 5% padavina palih na sliv istekne kroz Aksov izvor i izvor „Banjica“. Ovako mali koeficijent oticaja u odnosu na značajne količine koje ističu na oba izvora (8 l/s) ukazuje na velike količine termalnih podzemnih voda koje bi se mogle kaptirati izradom bušenih bunara.

Ključne reči: termalna karstna vrela, Čedovo, režim podzemnih voda, bilans

ABSTRACT: This paper presents the most significant results of hydrogeological research at the territory of Čedovo near the town of Sjenica. In the surrounding area of Čedovo village there are about 20 karst thermal springs discharging on the left and right side of the Vapa river. Temperature of these waters is in the interval of 18,8-26,2 °C and estimated total capacity of the springs is 22 l/s. These thermal waters were important objects of hydrogeological researches periodically done in the past, but until today they have not been adequately utilized except for the primitive balneology use. The study has involved regime observation of yield and temperature of the springs „Banjica“ and „Aksov izvor“, climate regime monitoring, chemical, radiological and microbiological investigations of spring water, geophysical investigations and groundwater regime and budget analysis. On the basis of the calculated groundwater budget, it can be concluded that only 5% of the rainfall in this area is discharged through the „Banjica“ and „Aksov izvor“ springs. Such a small value of groundwater discharge coefficient compared to significant spring yield (8 l/s) indicates that there are important amounts of thermal groundwater which can be tapped through wells.

Key words: thermal karst water, Čedovo, groundwater regime, groundwater budget. //Režim podzemnih voda subtermalnih karstnih vrela – primer Milušinačkog vrela

REŽIM PODZEMNIH VODA SUBTERMALNIH KARSTNIH VRELA – PRIMER MILUŠINAČKOG VRELA

GROUNDWATER REGIME OF THE SUBTHERMAL KARST SPRINGS – AN EXAMPLE OF MILUŠINAC KARST SPRING

Veselin Dragišić¹, Slavko Špadijer¹, Vladimir Živanović¹, Miroslav Krmpotić¹

¹ Rudarsko-geološki fakultet, Beograd

APSTRAKT: Karstna vrela su karakteristična po režimu isticanja tako da je česta pojava da odnos minimalne i maksimalne izdašnosti izvora bude 1 : 1000 pa i manji. Kada su u pitanju subtermalna karstna vrela, variranja u pogledu kapaciteta izvora usled njihovog uzlaznog karaktera su mnogo manja tako da ova vrela i pored toga što potiču iz karstne sredine imaju mnogo postojaniji kvalitet i kvantitet. Detaljnim geološkim i hidrogeološkim istraživanjima u toku 2004. i 2005. godine obuhvaćena je oblast Milušinačkog vrela nedaleko od Sokobanje. Istraživanja su bila usmerena na to da sye okonturi ležište podzemnih voda, definišu uslovi prihranjivanja, cirkulacije i dreniranja izdani. Režimska osmatranja su trajala godinu dana i obuhvatila su praćenje kapaciteta i temperature vrela i promenu hemijskog i bakteriološkog sastava vode koja ističe. Utvđena je međusobna korelacija između izdašnosti i temperature izvora, dok su promene režima isticanja analizirane retardacionom krivom.

Ključne reči: subtermalna karstna vrela, Milušinačko vrelo, režim, retardaciona kriva, bilans.im

ABSTRACT: Karst springs are characterised by the way of discharge so that there are some cases when ratio between minimal and maximal spring yield is 1 : 1000, and sometimes even smaller. Speaking about subthermal karst springs, capacity variations are much smaller as a result of the accidential discharge. As a result of this, these waters have stable qualitative and quantitative regime despite the fact that they originate from the karst aquifer. Geological and hydrogeological researches were done in years 2004 and 2005 in wider area of the karst spring Milušinac near Sokobanja town. Delineation of groundwater source (horizontal and vertical), determination of groundwater flow patterns, recharge and discharge conditions have been accomplished by detailed hydrogeological research works. Groundwater regime monitoring was predominantly based on continual recirdubg of groundwater yield and temperature, while physical – chemical charecteristics of groundwater were recorded through numerous chemical and bacteriological analyses. Certain dependence between spring capacity and groundwater temperature has been noticed as a result of mixing the „cold“ and „warm“ karst groundwater. Regime variations have been analysed by using the recesion curve. Key words: subthermal karst springs, Milušinac spring, regime, recession curve, water budget.